Artikel uit de MUG januari 2009 van Toine Graste.

De Miljonair Fair, de Bijstandbond en de kunstenaars

De journalist, de fotograaf en de kunstenares staan te wachten voor de persbalie van de Miljonair Fair in de RAI. De kunstenares heeft een ludieke actie bedacht, de journalist wil bezoekers interviewen en de fotograaf wil mooie plaatjes maken van de glamour en glitter. De dame achter de balie is druk aan het telefoneren, er komt nog een dame bij, die na een kort overleg de uitslag bekend maakt; ‘Nee , ze mogen niet naar binnen. Het publiek wil een gezellige middag hebben en acties en vervelende vragen doen daar afbreuk aan.’ De fotograaf briest dat hij dit in tien jaar als fotojournalist nog nooit heeft meegemaakt. ‘Paparazzi mogen wel naar binnen en serieuze journalisten niet’. De kunstenares besluit haar actie buiten uit te voeren en de journalist vindt de weigering ook wel een verhaal waard.
De Miljonair Fair is een omstreden evenement. Dit is al de zevende aflevering. ‘De RAI wordt omgetoverd tot een shopping paradijs voor de ware levensgenieter’ staat in de speciale Miljonair Fairkrant met Pamela Anderson op de cover. Als je de krant doorbladert blijkt het een nogal banale toestand te zijn. Maar aan belangstelling is geen gebrek. Iedereen kan voor 35 euro een toegangskaartje kopen en de bezoekers kunnen zich vergapen aan luxe bolides en sportauto’s, designmeubelen, juwelen, horloges, kunst, antiek. Er zijn informatiestands over vastgoed- en andere investeringsprojecten en dat alles in een sfeer van ‘wellness’. Een Efteling voor volwassenen en niet veel duurder. Het volk stroomt toe.
Zo’n Miljonairfair werkt natuurlijk als een rode lap op alle antikapitalisten, antiglobalisten en anarchisten. Die hebben al van zich laten horen. Vandaag is het de beurt aan de kunstenaars. Diane Elshout en Noud Verhave werken nauw samen met de Bijstandbond in het project ‘De mobiele picknicktafel’. Kunst en theater worden ingezet ten behoeve van de dialoog rondom het thema armoede, zo omschrijven ze hun project. Daarvoor hebben ze een picknicktafel op wielen gemaakt, waar Iedereen aan kan aanschuiven. De Miljonair Fair is een uitgelezen kans om de dialoog over armoede aan te gaan. Begin dit jaar is de mobiele picknicktafel vervangen door een oude stadsbus,die is omgetoverd tot een kunstwerk op zichzelf, de ‘chillmobiel’. De busbanken zijn vervangen door een lekkere hangbank. De buitenkant is versierd door een stel jongeren met graffiti en rapteksten. De wielen zijn goud gespoten en Noud Verhave heeft er de contouren van jongeren in karakteristieke poses op aangebracht. De bedoeling was de chillmobiel bij de Miljonairfair te stationeren. Helaas is de startmotor kapot. Het enige mobiele vandaag is een fel oranje koffer, die uitgeklapt een picknicktafeltje en bankje vormt. Elshout en Verhave hebben kartonnen tegels vervaardigd met tegeltjeswijsheden en vragen als ‘Wie is het kind van de rekening?’, ‘In welke crisis verkeert U?,’ en ‘was het een rijke dag vandaag?’ Die moeten meegedragen worden in de actie van vandaag, de ‘flashmob’. Dat is een actievorm die voor het eerst in 2003 werd uitgevoerd in het Grand Central Station in New York. Tweehonderd mensen liepen het station in en bleven op een signaal vijf minuten doodstil staan om daarna gewoon weer verder te lopen, de passanten in verwarring achterlatend. De flashmob is sindsdien overal in de wereld herhaald in allerlei vormen, soms alleen maar voor de lol maar later steeds vaker om te protesteren. Dit wordt een kritische flashmob. De Bijstandbond heeft een oproep gedaan en een man of twintig is naar het verzamelpunt onder de grote reclamezuil bij de RAI gekomen. Noud Verhave doet een briefing. ‘We lopen tot aan de rode loper en als ik fluit blijven we vijf minuten stokstijf staan. Blijf rustig en veroorzaak geen irritatie’. Ieder heeft zijn kartonnen tegel met tekst gekregen en dan gaat het beginnen. Piet van de Lende van de Bijstandsbond gaat voorop, ‘aanvalluh’. Dan ineens doemt voor de ingang een kordon op van mannen in pak geflankeerd door twee mannen met woest blaffende honden. De groep houdt de pas in en net als ze zowat stil staan klinkt het fluitsignaal. ‘Moeilijk om stil te staan als je al stilstaat’, vindt iemand maar toch neemt iedereen een pose aan en houdt de tegel omhoog. Vijf minuten lukt niet want een driftig mannetje met een witte baseballcap begint wat te sjorren aan de actievoerders die net zo stil mogelijk proberen te staan. Een frêle dame in mantelpak begint tegen Piet van der Lende aan te duwen. Het duurt even voor hij het in de gaten krijgt. Het mannetje met de pet wordt steeds vervelender. Er klinkt wat geschreeuw. Gelukkig komt er een politieauto aansjezen, een stevige agent stapt uit en in een paar minuten heeft hij de rust doen weerkeren. ‘Leuke actie, mensen maar willen jullie asjeblief een beetje verderop gaan staan’. Even later wordt de flashmob herhaald achter de hekken. De bezoekers van de Miljonair fair lopen ondertussen zuchtend en mopperend langs het actiegebeuren. ‘Och actievoerders’, zeggen twee dames en schudden meewarig het hoofd. ‘Van die lui mag je straks helemaal niks meer’, vindt een voorbijganger. ‘Hou d’r mee op, jongens, het haalt toch niks uit’, roept een ander. Maar het merendeel loopt gewoon door de hele actie straal negerend.
Als alles uitvoerig is gefilmd keren de activisten terug naar de reclamezuil. De picknicktafel wordt opengeklapt, er is thee uit de thermoskan en er zijn koekjes. Was het een geslaagde actie? ‘We zijn op de goede weg’, vindt Piet van der Lende. ‘Dat merk je aan de agressie van hun kant’. Heeft het wat teweeg gebracht bij de bezoekers van de Miljonair Fair? ‘Niet direct’, meent Noud Verhave, ‘maar we hebben wel mooi materiaal voor de volgende stap’. ‘Tsja’, zegt een sympathisant, ‘je kunt natuurlijk ook niks doen en toekijken hoe Nederland verloedert’.